Suy ngẫm này của Quinlan M. Saunders – nhân vật đứng ở ranh giới có tội và bị vu khống quấy rối tình dục có lẽ cũng là kết luận rõ ràng nhất người đọc có được khi đọc cuốn sách “Đây là lạc thú” của Mary Gaitskill.
Bởi không phải khi nào ta cũng có thể lựa chọn giữa “có” hoặc “không”, “đúng” hoặc “sai”. Trong nhiều vấn đề của cuộc sống, ta cần suy ngẫm, soi chiếu dưới nhiều góc độ để nhìn nhận sự việc. Thậm chí việc nhìn nhận cũng không đưa đến một kết luận tuyệt đối.
Phong trào Metoo là một câu chuyện như thế. Một mặt, phong trào Metoo đã góp phần đưa những mặt trái của ngành giải trí ra ánh sáng, đòi lại công bằng cho nhiều phụ nữ. Mặt khác, cũng cần suy xét, liệu khi cơn cuồng nộ quá lớn, tiếng gào thét tẩy chay dữ dội từ đám đông có át đi những giọng nói khác, che lấp đi sự thật đằng sau những chữ ký trong đơn kiện.
Vấn đề này được tác giả Mary Gaitskill đặt ra trong cuốn sách “Đây là lạc thú”. Truyện mở ra khi Quin – một biên tập viên sôi nổi, tinh tế, bảnh bao và có tiếng của giới xuất bản New York, dính phải cáo buộc nhiều lần quấy rối phụ nữ và đối mặt với làn sóng đòi trục xuất khỏi ngành vĩnh viễn của đám đông giận dữ. Trước tình cảnh đó, Margot – người bạn hơn hai mươi năm của Quin đứng giữa hai lựa chọn, hoặc đấu tranh cho những người tố cáo, hoặc đứng về phía người bạn thân thiết của mình.
Qua đây, tác giả cũng đặt ra câu hỏi, liệu khi ở trong vị trí của Margot, ta có đang gián tiếp dung túng cho hành vi quấy rối tình dục? Chính câu hỏi này đã tạo nên sức nặng cho cuốn tiểu thuyết chưa đầy một trăm trang của Mary Gaitskill.
Ranh giới mong manh giữa cư xử chấp nhận được và không chấp nhận được
Cho đến nay, hành vi lạm dụng, quấy rối tình dục vẫn chưa có một khái niệm rõ ràng. Đôi khi một câu nói trêu đùa sẽ trở thành hành vi quấy rối, trong khi hành động chạm tay vào ngực phụ nữ có thể không phải là lạm dụng vì đó cũng là nhu cầu của đối phương. Điều này thể hiện rõ trong Đây là lạc thú.
Nhân vật chính của cuốn sách – Quinlan M. Saunders là “kẻ hút người”. Quin luôn biết cách bắt chuyện, an ủi phụ nữ và đưa ra những lời khuyên xác đáng về nhiều mặt trong cuộc sống.
Margot gặp Quin lần đầu trong cuộc phỏng vấn và cảm thấy bị xúc phạm bởi những câu hỏi quá riêng tư. Nhưng hai năm sau, những quan tâm đúng lúc của Quin ngăn cô “rơi” trước mớ hỗn độn của cuộc sống: bị bạn trai phản bội, sự nghiệp khó khăn, sức khỏe yếu ớt.
Đó cũng là cách mà Quin xây dựng mối quan hệ với những cô gái, những người phụ nữ khác. Quin xem việc gỡ bỏ những rắc rối, đưa ra sự hỗ trợ về tinh thần, công việc, sự nghiệp cho phụ nữ là sứ mệnh của mình.
Cách kết nối của Quin có phần kì dị so với cách mà hầu hết mọi người nghĩ. Như khi một nữ nhà văn đưa tay ra bắt, Quin lại đưa ngón cái và nói cô hãy cắn. Trong tình bạn với phụ nữ, Quin thoải mái nói những câu chuyện về khoái cảm vì cả hai bên đều xem đó là điều “thiêng liêng”.
Trong quá trình đọc “Đây là lạc thú” của Mary Gaitskill, người đọc có thể sẽ liên tục đấu tranh, rằng liệu cách Quin hành xử có thể chấp nhận được hay không. Nhưng ranh giới giữa hai thái độ là rất mong manh, nhất là khi không có một khái niệm và mức độ rõ ràng về hành vi quấy rối.
Những định kiến, những quan điểm về “lối sống đúng” theo số đông, “sự phẫn nộ nên có” theo phong trào, sẽ ảnh hưởng đến cách phản ứng với lối hành xử của Quin trong sách và một nhân vật “Quin” nào đó ngoài đời thực.
Gaitskill khẳng định tác phẩm của bà không nhằm đổ lỗi cho phụ nữ hay bào chữa cho kẻ quấy rối. Thay vào đó, bà muốn độc giả thể hiện cách xử trí khi bạn bè hay chính ta là người trong cuộc.
Đây quả là một thách thức. Vì mọi thứ dường như mơ hồ, ta không biết rằng những người phụ nữ ký đơn tố cáo là “a dua” theo phong trào hay cách Quin và Margot kể đã bôi xóa đi sự thật. Và quan trọng, ta chọn tin vào điều gì?
Đâu là sự thật cần được vén màn?
Xuyên suốt những câu chuyện Quin kể, ta không thấy anh ta cho rằng mình làm điều gì sai. Khi Todd, chồng của Margot khuyên Quin nên “bắt đầu bằng lời xin lỗi” trong thông cáo vì “đã gây ra tổn thương” cho những người tố cáo dù phần lớn họ “a dua”; Quin nói rằng, “Xin lỗi vì cái gì cơ? Vì là chính mình á?”.
Quin nói với Margot rằng “anh không hiểu vì sao Caitlin không cho anh vuốt lưng hay thậm chí kéo khuỷu tay dẫn qua phòng”. Quin nói mình sẵn sàng quỳ xuống hôn chân Margot nếu cô muốn. Nhưng không phải ai cũng thân thiết với Quin như Margot, chứng kiến sự quan tâm chân thành của Quin đối với bạn bè để nhìn nhận rằng đó cách riêng của Quin trong các mối quan hệ.
Vì vậy, Quin viết một đoạn trong thông cáo rằng: “Tôi nhận ra phong thái của mình trong đời sống không phải lúc nào cũng dễ chịu với người xung quanh. Tôi đến từ thế hệ coi trọng sự tự do và trung thực hơn phép lịch sự, tôi đã hành động dựa trên giá trị ấy, đôi khi như một kẻ khiêu khích, thậm chí là lừa đảo. Có lẽ thi thoảng tôi đi quá xa, quá tò mò, quá thân thiện, đôi khi kiêu ngạo một chút. Nhưng…”
Quin không viết tiếp, vì không biết phải viết gì. Có lẽ bởi Quin bất lực trước làn sóng tẩy chay mà không hiểu tại sao rơi vào mình.
Nữ nhà văn Mary Gaitskill
Trong Đây là lạc thú, Gaitskill không tách biệt thiện và ác. Điều bà muốn, là người đọc tiếp nhận tác phẩm ở tâm thế sẵn sàng nhìn nhận tính hai mặt của phong trào #metoo nói riêng và những phong trào vì nữ quyền nói chung. Đồng thời, ta phải chấp nhận rằng, thế giới diễn ra với những khác biệt nhất định, như sự khác biệt của Quin, mà ta không nên đánh đồng.
Nhưng cuối cùng, tác giả không thể cho Margot một lựa chọn rõ ràng. Quin có lẽ không biết rằng, nữ nhà văn mà mình giúp đỡ ra mắt cuốn sách đầu tay, đã ký tên vào đơn kiến nghị sa thải vì không biết là có tên Quin trong danh sách, cô bật khóc nhưng chữ ký trực tuyến không thể hủy bỏ. Và có lẽ, Quin cũng không nhận được phản hồi từ Sharona, rằng tại sao cô lại tham gia vào vụ kiện, dù Quin có nói thêm mình thực sự tổn thương vì điều này.
Hãy chắc chắn ta biết mình đấu tranh cho điều gì
Điều khiến Quin đau đớn là trong tình bạn nhiều năm với những người phụ nữ, anh ta không tổn thương họ, anh ta còn thấy sự tán thưởng từ họ, nhưng hơn nửa trong số đó lại ký tên vào đơn kiện.
Đây cũng là điều tác giả muốn người đọc suy xét. Không có một sự thật nào được vén màn trong tác phẩm, điều quan trọng là ta vén màn tâm trí mình. Khi để sức mạnh của cơn thịnh nộ kéo đi, hệ quả ta để lại có thể bị che lấp và nhiều đau đớn. Với Quin, là thấy “Margot đảo mắt” vì hoài nghi, Carlorina vợ anh “sửng sốt, lẻ loi, và già đi vì đau buồn”, là một ngày con gái Lucia “sẽ thấy trên chiếc máy tính xách tay bê bối này: nó lao vào tôi với tốc độ kinh hoàng, hiểm ác đổi hướng khi sát gần, sau đó vượt qua như chiếc xe tải quỷ quái trong phim kinh dị.” Đây chính là sự hủy hoại đau đớn nhất mà Quin không thể quên đi.
Nhưng, Mary Gaitskill chọn trở thành nhà văn vào năm mười tám tuổi vì cảm thấy “mọi sự trên thế giới này đều sai quấy và tôi phải lên tiếng”.“Đây là lạc thú” là một trong những tác phẩm cho thấy bà đã lên tiếng ra sao với những “sai quấy”, những vấn đề nhức nhối của cuộc sống nhưng không có sẵn định nghĩa hay đúng, sai rõ ràng.
Vì vậy, giữa những hoài nghi và đau đớn, Quinlan M. Saunders dưới ngòi bút của Gaitskill vẫn là một người lạc quan và bản lĩnh, một người dù đang nằm dưới đất và chảy máu, nhưng “sẽ đứng dậy một lần nữa” và “hát bản tụng ca”. Một người mà Mary Gaitskill gửi gắm những khác biệt nhưng vẫn toàn vẹn giá trị đạo đức, gửi gắm những nỗi đau vi tế với “nước mắt lăn dài” khi anh ta nhận thức được rằng: “Cuộc đời đủ lớn cho bất cứ câu chuyện nào.”
