Tháng Tư, đã là mùa hè. Mùa hè, tôi yêu nhớ mình và yêu nhớ những gương mặt người trong những năm tháng đã đi qua. Và mùa hè, luôn dội lại trong tôi những hình ảnh của ngày bé dại. Mùa hè ấu thơ và mùa hè thiếu nữ, mùa hè nào cũng lấp đầy tôi bởi mùi vị, cảm giác, ánh sáng, mưa giông, cái nắm tay, cây lá, một câu thơ hay đôi ba từ ngữ trong cuốn truyện dài.

Mùa hè tuổi thơ là những ngày dài nắng cháy. Bốn giờ sáng, mẹ gánh đôi thúng đầy những bánh và rau đi bộ năm cây số xuống bán ở làng dưới. Bốn giờ sáng, bố chuẩn bị những cuốc, những dao lên rẫy làm đất trồng đậu tương. Bốn giờ sáng, tôi ngồi đọc thuộc những bài trong vở ghi chép lịch sử, địa lý, sinh học.

mua-he-ki-niem-cu-troi-di

Mùa hè tuổi thơ là những chiều mưa giông. Chiếc mành nứa che cửa cổ bay phần phật theo từng cơn gió giật. Bố đội chiếc mũ cối đuổi theo nghé con sợ hãi vì lạc trâu mẹ. Mùa hè tuổi thơ, sau cơn giông lớn, ông bà ngồi nơi cửa bếp nhìn về chiếc cầu vồng mọc lên từ chân trời khuất sau bụi tre. Mùa hè tuổi thơ, lần đâu tiên bố quất roi vào mông tôi khi tôi xem phim quên trời đất bên nhà hàng xóm và để sân lạc trôi lềnh bềnh trong mưa.

Tôi thích những chiều mùa hè mưa sớm, bố mẹ được về nhà sớm hơn mọi ngày. Người lớn dọn dẹp nấu cơm dưới bếp, ba chị em tôi lấy chăn làm thành áo choàng tướng quân như trên phim Trung Quốc và đánh trận. Một đứa khóc, bố mang roi chạy lên nhà và ba chị em tôi ôm nhau trùm chăn kín mít.

Những trưa mùa hè, tôi đựng những khoai lang luộc, lạc luộc bà cho trong vạt áo rồi chạy vù ra ngõ chia cho mấy đứa bạn và chơi búng chun. Trở về xa hơn xa hơn, chiều mùa hè ông cõng tôi trên lưng rong chơi khắp xóm làng.

Mùa hè tuổi thơ tôi, là những đêm nhà sáng đèn dầu, tôi nằm nơi hè nhà nghe những vở cải lương, những vở chèo, vở tuồng và ngủ thiếp đi trong làn gió mát lành từ chiếc quạt mo của bà. Và một mùa hè tuổi thơ, tôi ngồi cạnh giường bà trong những giây phút cuối cùng. Tôi ăn cơm chan nước mắt khi nghe bà dặn, con gái lớn lên phải biết gánh nước, vo gạo, nấu cơm.

Tôi lớn lên, nước không phải gánh nhưng tất nhiên biết vo gạo, nấu cơm. Lớn lên, tôi trở thành cô gái thích học văn, thích đọc thơ, thích nghe những bài nhạc cũ thời ông bà, bố mẹ. Tôi lớn lên và đi qua những mùa hè thiếu nữ mơ mộng, nhiều rung động.

Mùa hè tôi đọc sách, mùa hè tôi đi bộ trên phố với sột soạt lá vàng rụng lúc giao mùa. Mùa hè tôi đi đến những thành phố, ngồi uống ly nước trái cây và ăn bánh vị chanh vàng bên bờ biển, đi trên những con dốc mù sương thơm mùi cà phê. Mùa hè tôi chụp những tấm hình bằng chiếc máy film nhỏ, mùa hè tôi cắm những bình hoa, mùa hè tôi tập tành học vẽ. Mùa hè, tôi rung động khi chàng trai ngồi đối diện mình trong quán cà phê mỉm cười với lấp ló má lúm đồng tiền. Và mùa hè, ôi chao là nhiều kỉ niệm.

Tôi rong ruổi những mùa hè thiếu nữ và nhận ra rằng, kỉ niệm về cái tên, con dốc, ngôi nhà, quán xá – cứ mang ra hoài niệm rồi cũng đến ngày cũ kĩ. Thế nhưng, những gì gắn với một gương mặt người thì có sức sống kỳ lạ. Từng ngày tháng trôi qua, nghĩ rằng kỉ niệm đã mờ phai. Nhưng ai đó sau bao năm lặng lẽ sống nhắn cho ta một cái tin, thì biết bao điều của những mùa hè cũ trở mình sống dậy. Thế là trái tim lấp lánh những rung động và có những nỗi buồn xôn xao lấp kín. Thế là tôi thấy rõ mình, bấy lâu đã khắc ghi một tình yêu trong tim.

Mùa hè, tôi đi xa rồi tôi trở về. Để trồng thêm bên mộ ông bà một khóm hoa. Để nghe mùi cỏ ngai ngái sáng tháng Năm. Để sáng ra vườn nhổ cỏ cho đám rau, để tối cùng bố mẹ nghe những bài ca cũ. Những mùa hè bây giờ, tôi thích mang về cho bố những cái cây, những loài hoa mới. Bởi như vậy, có thêm một điều níu tôi lại với mùa hè quê nhà, bố mẹ tôi có thêm phần sự-sống-của-cây, có thêm phần cây-nở-hoa trong đời sống hàng ngày.

Tôi sẽ đi tiếp những mùa hè riêng mình, với nắng mưa, cô đơn, với rung động mến yêu hiện tại và bằng cả hoài niệm đẹp đẽ về những mùa hè cũ đã trôi qua.

Mùa hè, tháng 4/2024

Phan Xâm.